نام علمی: Sambucus nigra L
نام فرانسوی: Sureau noi
نام انگلیسی: Common elder
نام‌های دیگر آن به فارسی و عربی در کتب سنتی، انگور کولی، خمان، خمان کبیر، سبوقه، دارگن و پلم می‌باشد.
تیره گیاه: شوند Caprifoliceae
نوع گیاه: درخت یا درختچه
مشخصات ظاهری: درخت یا درختچه‌ای است چندساله به ارتفاع حدود ۱۰ متر، پوست تنه درخت دارای شیارهای طولی و ابتدا سبز و به مرور زمان قهوه‌ای یا خاکستری کمرنگ میشود. برگ‌های آن مرکب از چندین برگچه بیضوی دندانه‌دار، نوک‌تیز و سبزرنگ می‌باشد. گل‌هایش به حالت خوشه‌ای، به‌صورت چتر مرکب و دارای جام هستند. رنگ گل‌ها ابتدا سفید و به تدریج متمایل به زرد میشود. در جام گل‌ها تخمدانی وجود دارد که پس از رشد و نمو به میوه‌ای به صورت سته تبدیل میشود. رنگ میوه پس از رسیدن، سیاه و داخل میوه شیره‌ای قرمزرنگ مایل به بنفش وجود دارد.
طبیعت میوه: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن سرد و خشک است.
رویش جغرافیایی: اغلب در اروپا، آسیا، آفریقا و در ایران نیز در نواحی جنگلی استان‌های شمالی، شمال غربی و همدان انتشار دارد.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در میوه و قسمت‌های دیگر گیاه: میوه، قند، اسانس، نوعی ماده تلخ، موم، صمغ، نوعی رزین، والرینیک اسید، استیک اسید، تانیک اسید، وینیک اسید، یک ماده قرمزرنگ، پنتوزان و تیروزین در آن یافت شده است. در سایر قسمت‌های گیاه خصوصا گل‌ها، اسانس، تانن، نوعی رزین، کولین، قند، موسیلاژ، اسید مالیک، والرینیک اسید، وینیک اسید و ساپونین نیز مشخص شده است.
بخش مورد استفاده: پوست داخلی ساقه (پوست ثانوی)، برگ، گل و میوه.
نحوه مصرف: به طور معمول قسمت‌های مختلف درختچه را به صورت دم‌کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها، نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.
خواص درمانی پوست ساقه (پوست ثانوی): افزاینده ترشح ادرار، مسهل و دفع‌کننده مواد زائد بدن می‌باشد. شیره تازه پوست ساقه بهترین دارو برای دفع آب از بافت‌های بدن است. در ضمن جوشانده آن برای رفع کچلی، تحریکات جلدی و خارش نیز مفید می‌باشد. موثرترین عضو گیاه از نظر درمانی به شمار می‌آید. طعم آن ابتدا ملایم است اما تدریجاً تلخ، تند و تهوع‌آور میشود.
تذکر: استفاده بیش از حد مجاز از پوست ساقه موجب بروز ناراحتی‌هایی از جمله قی، ضعف عمومی، سستی و رخوت در بدن میشود.
خواص درمانی برگ: ملین و رفع‌کننده یبوست مزمن اشخاص سالخورده که بر اثر عدم فعالیت، انقباضات روده در آن‌ها به وجود می‌آید. ضد اسهال‌های ساده و ضماد برگ‌ها مسکن دردهای بواسیری می‌باشد. گرد خشک‌شده برگ‌ها به‌صورت استنشاق نیز جلوگیری‌کننده از خونریزی بینی است.
خواص درمانی گل: دم‌کرده یا جوشانده گل‌ها خارج‌کننده سنگ کلیه و. مثانه، شیرافزا، معرق و مؤثر برای سرماخوردگی می‌باشد. ضمناً برای گریپ، آنفولانزا، نزله‌های دستگاه تنفسی، روماتیسم، نقرس، تب‌های دانه‌ای، آنژین، برونشیت، ذات‌الجنب، صرع، حبس‌البول و بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری نیز مفید است. در استعمال خارجی جوشانده گل‌ها، استفاده به صورت بخور، رفع‌کننده ورم لوزتین، بیماری‌های ریوی و خارج‌کننده اخلاط چسبناک می‌باشد. درضمن جوشانده گل‌ها به صورت کمپرس، رفع‌کننده اگزما و باد سرخ است. از گل‌های درختچه، لوسیون‌های مختلفی نیز به دست می‌آید.
خواص درمانی میوه: ملین، مسهل، ادرارآور، مسکن دردهای روماتیسمی، ضد استسقا و مفید برای روماتیسم مفصلی حاد می‌باشد. خوردن میوه و مالیدن آن به کف سر باعث بلند و سیاه شدن مو میشود.
منابع و مآخذ:
- گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
- معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
- شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
- مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
- شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
- خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
- از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
- آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
- اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
- گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
- سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
- اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
- فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
- گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
- خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
- فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
- طب الصمصام (صانعی، صمصام)
- گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
- دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
- گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
- گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.