کتان گونه‌های مختلفی دارد که دو گونه‌ی آن به نام‌های کتان معمولی و کتان مسهل نسبت به دیگر گونه‌ها از خواص دارویی بیشتری برخوردار می‌باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به گونه‌ی کتان معمولی اشاره شده است.
کتان معمولی واریته‌های مختلفی دارد. در طب سنتی، به دانه‌ی واریته‌ای که رنگ دانه قهوه‌ای روشن است، بَزرَک می‌گویند و به دانه‌ی واریته‌ای که رنگ دانه سفید رنگ است، تخم کتان می‌گویند که علاوه بر داشتن خواص درمانی، خوراک پرندگان نیز می‌باشد.
نام علمی: Linum usitatissimum
نام فرانسوی: Graine de lin
نام انگلیسی: Linseed
نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، کتان، کتان روغنی و ملسج نامیده شده است.
تیره گیاه: کتان Linaceae
نوع گیاه: بوته
مشخصات ظاهری: قهوه‌ای روشن (در بعضی واریته‌ها سفید رنگ)، بدون بو، براق، لغزنده و ابعاد آن به طول حدود ۴ تا ۵ میلی‌متر و ضخامت آن حدود یک و نیم میلی‌متر است.
رویش جغرافیایی: در نواحی معتدل اغلب کشورها و در ایران به صورت خودرو انتشار دارد و به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود.
طبیعت: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن گرم و خشک است.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: تخم کتان حاوی عصاره‌های محلول، لعاب، پروتئین، خاکستر، ارسنیک، روغن ثابت، فسفاتیدهایی شامل لسیتین و سفالین، سیانوژنتیک گلوکوزید، لینامارین، موم، قند و ویتامین‌های E و F می‌باشد.
نحوه مصرف: معمولاً دانه را به صورت دم‌کرده، جوشانده، گرد و یا ضماد استفاده می‌کنند. در ضمن از دانه‌ی کتان، روغنی به نام روغن بزرک استخراج می‌شود. رنگ این روغن اگر بدون مداخله حرارت تهیه شده باشد، زرد روشن و اگر به کمک گرما به دست آمده باشد، مایل به قهوه‌ای است و اختصاصاً به مصارف صنعتی می‌رسد. نوع تازه و مرغوب روغن کتان در پزشکی به مقدار مجاز به صورت تنقیه و به عنوان نرم‌کننده به کار می‌رود.
خواص درمانی: نرم‌کننده و رفع‌کننده التهاب مخاط‌های بدن بخصوص مجاری ادراری، برطرف‌کننده گاستریت و تحلیل برنده ورم روده، ضد التهاب‌های دردناک با منشأ سنگ کلیه و کاهنده ورم مثانه، افزاینده ترشح ادرار، مسکن قاعدگی دردناک، مسکن سرفه‌های مقاوم، مقوی قوای مغزی، مقوی قوای جنسی، مسکن درد قفسه سینه و احشاء داخلی بدن، شیرافزا، بازکننده قاعدگی، آرام‌بخش و تحلیل‌برنده ورم پروستات می‌باشد. در ضمن برای درد مقعد، ورم معده، اختلال در عادت ماهیانه، رفع سوءهاضمه و زخم معده نیز مفید است. در استعمال خارجی، جوشانده دانه‌ی کتان به صورت حمام، رفع‌کننده تحریکات موضعی، بیماری‌های پوستی و سوداهای دردناک همراه با خارش است. در ضمن ضماد تخم کتان بازکننده دمل‌ها و مفید برای دردهای کشیدگی بعضی از عضوهای بدن می‌باشد. گرد دانه‌ی کتان چون به سهولت فاسد می‌شود، باید همیشه به حالت تازه به کار رود.
تذکر: زیاده‌روی در مصرف تخم کتان سبب نفخ معده، ایجاد اسهال، عدم جذب ویتامین‌ها و حتی موجب مسمومیت می‌گردد و در ضمن دید چشم را کاهش داده و برای بیضه‌ها نیز مضر است.
منابع و مآخذ:
- گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
- معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
- شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
- مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
- شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
- خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
- از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
- آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
- اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
- گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
- سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
- اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
- فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
- گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
- خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
- فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
- طب الصمصام (صانعی، صمصام)
- گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
- دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
- گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
- گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.