ریشه زرشک کوهی

توضیحات

زرشک دارای گونه‌های مختلفی است که در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به دو نوع از آن‌ها (دانه‌دار و بی‌دانه) اشاره شده است. در ضمن درختچه‌های زرشک بی‌دانه و دانه‌دار از نظر شکل ظاهری شبیه به یکدیگر می‌باشند.

نام علمی: Berberis vulgaris

نام فرانسوی: Vinaigrette

نام انگلیسی: Barberry

نام‌های دیگر زرشک بی‌دانه یا پلویی به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، زرشک، زرشک پلویی، زرشک بی‌دانه، زارچ، عودالریح، عَقده و انبرباریس نامیده شده است.

نام‌های دیگر زرشک هسته‌دار به فارسی و در کتب طب سنتی، زرشک هسته‌دار، زرشک سیاه و زرشک آبی (آبگیری) نامیده شده است.

تیره گیاه: زرشک Berberidaceae

نوع گیاه: درختچه

مشخصات ظاهری: درختچه‌ای است به ارتفاع حدود ۴ متر با ساقه‌هایی خاردار و شاخه‌هایی شکننده و برگ‌های آن متناوب، بیضی‌شکل، دندانه‌اره‌ای و اغلب منتهی به خاری کوچک و نازک می‌باشند. پوست شاخه‌های آن قهوه‌ای یا قرمز و گاهی زردرنگ و گل‌های آن زرد، مجتمع به صورت خوشه‌ای و آویخته هستند. میوه‌اش در نوع بی‌دانه، گوشتی، کوچک، کمی دراز، به رنگ قرمز و دارای طعمی ترش و در نوع دانه‌دار، سته، چروکیده، قرمز تیره مایل به سیاه و محتوی دو دانه می‌باشد.

رویش جغرافیایی: در اغلب نواحی مرطوب و جنگلی کشورها خصوصاً کشورهای اروپایی و در ایران بیشتر در استان‌های شمالی و شمال غربی به صورت خودرو انتشار داشته و کاشته نیز می‌شود.

طبیعت: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن سرد و خشک می‌باشد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: در تمام قسمت‌های درختچه آلکالوئیدهای اوکسی‌بربرین، بربامین، اوکسیاکانیتن، اسانس و در میوه‌ها (زرشک) مواد قندی، اسیدهای مالیک و تارتاریک (عامل ترشی زرشک)، ویتامین C، رزین، صمغ، موسیلاژ، پکتین و غیره تشخیص داده شده است.

نحوه مصرف: در طب سنتی از خشک‌شده ریشه و پوست ریشه به صورت دم‌کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و برای درمان بیماری‌ها، نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی ریشه و پوست ریشه: تقویت‌کننده، صفرابر، مسهل قوی، تصفیه‌کننده خون، ضدعفونی‌کننده، ادرارآور، منظم‌کننده بی‌نظمی‌های عمل دستگاه گوارش که منشأ کبدی دارند، برطرف‌کننده سوءهاضمه‌های مزمن، اشتهاآور و تنظیم‌کننده قند خون می‌باشند. در ضمن برای قولنج‌های کبدی و کلیوی، زردی، تب‌های صفراوی، نقرس، روماتیسم، تب‌های عفونی، تیفوئید و خونریزی‌هایی که در فواصل قاعدگی رخ می‌دهد نیز مفید هستند.

تذکر: مصرف زرشک و قسمت‌های دیگر درختچه در دوران بارداری به دلیل اثر تحریکی که بر رحم دارد ممنوع است و در صورت استفاده، باعث سقط جنین می‌شود. در ضمن استفاده از زرشک برای اشخاص سردمزاج و افراد مبتلا به سرفه‌های مقاوم، نارسایی قلبی و بیماری‌های تنفسی مضر می‌باشد.

منابع و مآخذ:

• گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
• معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
• شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
• مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
• شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
• خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
• از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
• آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
• اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
• گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
• سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
• اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
• فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
• گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
• خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
• فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
• طب الصمصام (صانعی، صمصام)
• گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
• دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
• گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
• گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)