عشقه (پاپیتال)

عشقه گونه‌های مختلفی دارد که بعضی از گونه‌ها بوته‌مانند و زینتی و بعضی گونه‌های دیگر به صورت درختچه و بالارونده می‌باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه بالارونده از آن‌ها اشاره شده است.

نام علمی گیاه: Hedera hekix

نام فرانسوی: Lierre grimpant

نام انگلیسی: Bentwood

نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، عشقه، پاپیتال، داردوست، حبل المساکین، قسوس، بقله البارده و اخفاک عنوان شده است.

تیره گیاه: عشقه Araliaceae

نوع گیاه: درختچه

مشخصات ظاهری گیاه: گیاهی است که ممکن است حالت خزنده در سطح زمین داشته و یا آنکه از تکیه‌گاه تا ارتفاع حدود ۲۰ متر بالا رود. نوع بالارونده آن توسط ریشه‌های ساده و قلاب‌شکل به تکیه‌گاه یا درختان مجاور خود می‌چسبد و به راحتی از آن‌ها بالا می‌رود. برگ‌های آن به رنگ سبز تیره، چرمی، ضخیم و شفاف هستند. برگ‌های کلی گیاه پهنکی مرکب از ۵ لوب زاویه‌دار، ولی برگ‌های واقع بر روی سرشاخه‌های گل‌دار آن ساده، نوک‌تیز و در دو انتها باریک می‌باشند. گل‌های آن رنگ مایل به سبز داشته و به صورت گل‌آذین چتر ساده، مجتمع می‌گردند. میوه‌اش سته، گوشت‌دار، به اندازه یک نخود و به رنگ بنفش مایل به سبز است، ولی پس از رسیدن کامل سیاه‌رنگ و مایل به آبی می‌شود و محتوی ۳ تا ۵ دانه می‌باشد. عشقه حدود ۴۰۰ سال عمر می‌کند و نمونه‌ای از آن در ایتالیا وجود دارد که عمر آن به ۱۰۰۰ سال رسیده است. در صورتی که تکیه‌گاه گیاه به هر عنوان از بین برود، به صورت یک درخت کوچک با ساقه‌ی راست درمی‌آید.

طبیعت: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی: بومی آسیا، نواحی غربی اروپا تا سر حد روسیه، قفقاز، ارمنستان و ایران می‌باشد. در بعضی از استان‌ها نیز نوع زینتی آن کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: هه‌درین، تانن، اسید هه‌دریک، مواد چرب، کلسترین، اسید کلروژنیک، اسید فرمیک، اسید مالیک، پکتین و اینوزیت در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده: برگ، سرشاخه‌ها و میوه.

نحوه مصرف: معمولاً به صورت دم‌کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند.

خواص درمانی: تصفیه‌کننده خون، صفرابر، خلط‌آور، مسکن سیاه‌سرفه، ضد التهاب نای، دفع‌کننده رسوبات صفراوی، کاهنده فشار خون، خارج‌کننده ترشحات مهبلی، ضد برونشیت‌های مزمن، مفید برای روماتیسم و نقرس، مسهل و تقویت‌کننده روده و معده می‌باشد. در ضمن برای سرماخوردگی، تورم سینوس‌ها و زودرنجی نیز مفید است. در استعمال خارجی به صورت جوشانده و ضماد، برای بعضی از بیماری‌های پوستی مفید می‌باشد.

تذکر: در میوه، ساقه‌ها و پیچک‌های گیاه مواد سمّی وجود دارد؛ به همین دلیل باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مصرف شود. زیاده‌روی در مصرف آن باعث تنگ‌شدن مجاری عروق و کندی ضربان نبض و قلب می‌گردد. در ضمن سم میوه بیشتر از ساقه‌ها و پیچک‌های گیاه می‌باشد.

منابع و مآخذ:

• گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
• معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
• شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
• مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
• شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
• خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
• از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
• آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
• اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
• گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
• سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
• اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
• فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
• گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
• خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
• فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
• طب الصمصام (صانعی، صمصام)
• گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
• دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
• گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
• گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)