پونه

توضیحات

پونه گونه‌های مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آن‌ها که نسبت به دیگر گونه‌ها مرغوب‌تر است و خواص دارویی نیز دارد اشاره شده است.

نام علمی گیاه: Mentha puleguim

نام فرانسوی: Pouliot

نام انگلیسی: Pudding Grass

نام‌های دیگر آن به فارسی و در کتب طب سنتی، پونه، پودنه، حَبَق، فُلَیحا، فُلیه، فودَنَج و فوتَنَج عنوان شده است.

تیره گیاه: نعناع Labiatae

نوع گیاه: بوته

مشخصات ظاهری: گیاهی است علفی و چندساله با ساقه‌ای تقریباً استوانه‌ای به ارتفاع حدود ۲ سانتی‌متر، گاهی موارد بیشتر و به حالت وحشی می‌روید. برگ‌های آن بیضوی، نوک‌تیز، با دندانه‌های ظریف و یا بدون دندانه و معطر می‌باشند. گل‌های آن به صورت دسته‌های فراهم در کناره‌ی برگ‌های طول محور ساقه ظاهر می‌شوند و رنگ آن‌ها صورتی یا مایل به بنفش است. میوه‌اش چهار فندقه‌ای و صاف می‌باشد. در ضمن از تمام قسمت‌های گیاه بوی خوش و معطری متصاعد می‌شود.

طبیعت: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن گرم و خشک می‌باشد.

رویش جغرافیایی: اغلب در دشت‌های مرطوب و کنار نهرها و چشمه‌ها در مناطقی از اروپا، آسیا، آفریقای شمالی و در ایران در استان‌های مازندران و گیلان به صورت وحشی می‌روید. در ضمن در بسیاری از مناطق دیگر استان‌ها نیز انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: تانن، پکتین، مواد رزینی، قند، روغن مانتول و راسمّیک مانتول در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده: اندام هوایی گیاه

نحوه مصرف: برگ و سرشاخه‌های تازه‌ی گیاه مصرف خوراکی داشته و از خشک‌شده قسمت‌های هوایی گیاه به صورت دم‌کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند.

خواص درمانی: بازکننده انسداد مجاری ادراری، رفع‌کننده اختلالات کبدی، مرتفع‌کننده عقب‌افتادگی دوره جنسی خانم‌ها، صفرابر، تصفیه‌کننده خون، تقویت‌کننده قلب و اعصاب، خواب‌آور، آرام‌کننده تپش قلب، تقویت‌کننده معده، اشتهاآور، دفع‌کننده سنگ کلیه، بازکننده قاعدگی، خلط‌آور، ضد تب، ضد نفخ و دفع‌کننده انگل‌های روده می‌باشد. در ضمن برای آشفتگی و دل‌به‌هم‌خوردگی، سکسکه، تب‌خال، تنگی نفس، اسید اوریک بالا، عفونت‌های ریه، قاعدگی دردناک، سیاه‌سرفه، سوزش سینه و حمله‌های عصبی نیز مفید است.

تذکر: اسانس پونه بسیار غلیظ است و حتی در مقادیر کم نیز سمّی و کشنده است؛ بنابراین استفاده خوراکی از آن ممنوع بوده و در استفاده خارجی نیز باید با نظر پزشک تجویز شود.

منابع و مآخذ:

• گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
• معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
• شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
• مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
• شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
• خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
• از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
• آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
• اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
• گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
• سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
• اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
• فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
• گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
• خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
• فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
• طب الصمصام (صانعی، صمصام)
• گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
• دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
• گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
• گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)