چوبک (چوغان / بیخ)

نام علمی: Acanthe phyllum bracteatum

نام تیره: coryophyllaceae

نام محلی:چوبک چوبک ، چوبک قلیا، آذربو، آذربویه، خَرند، خلخاناشتینان، اشتون، استوم، علف شتری، دانه شور و غاسول فارسی نیز شناخته می‌شود

چوبک که به زبان آذری چوغان گفته میشود عبارت از ریشه های سخت و استخوانی با پوسته ضخیم دارای شیارهای طولی برنگ متمایل به زرد و قسمت داخلی سفید رنگ است که طعمی تلخ داشته و در آب ایجاد کف غلیظ پایدار می نماید . این ریشه ها اکثرا از گیاه چوبک یا اسپرون بنام علمی Acanthophyllum squarrosum Boiss از تیره میخک ( Caryophyllaceae) و یا گونه ها ی دیگری از جنس آکانتوفیلوم می باشند که گیاهانی تیغ دار و کوسنی شکل هستند.

درختچه ای کوچک است پوست آن به رنگ کبود صاف یا کمی کرکدار برگهایش کشیده نوک تیز و گلهایش در مجموعه ای در روی یک پایک بلند قرار دارد. نام های دیگر آن چوبک چوبک ، چوبه، اسپرون، آذربو، چوبک، فلار، گلیم شوی، غاسول، عرطنیثا، عرطنیثه، صابونیه، سطرونیون، فول العرب و صابونی می باشد.

این گیاه دارای خواص بسیاری است اگر دو تا سه گرم از آن را در یک لیوان آب جوش دم کنید و آب صاف کرده ی آن را ساعت به ساعت یک قاشق کوچک بنوشید. ادرارآور و قاعده اور است، سنگ مثانه را خرد می کند، سکسکه را تسکین می دهد همچنین اگر قطره ی آب، دم کرده ی آن را در بینی بریزید. بسیار عطسه آور است و برای باز کردن مجاری گرفته شده در موقع زکام بسیار نافع می باشد. گرد آن را روی زخم های بد بپاشید. آن را التیام می بخشد. این گیاه برای درد سیاتیک نیز بسیار مفید است، اگر آنرا ضماد کنید و با سرکه مخلوط کنید، برای تسکین درد سیاتیک و ورم طحال نافع است. ضماد خاکستر آن با سرکه برای درمان سیاتیک، درد مفاصل و دردسر نافع می باشد.

خواص چوبک و طبع آن: طبع گیاه چوبک گرم و خشک است.

خواص درمانی:

• عطسه آور است.
• مدر می‌باشد.
• چوبک قاعده آور است.
• گیاه چوبک برای خرد کردن سنگ مثانه مفید است.
• چوبک به خاطر داشتن ماده ساپونین سعی کنید کم مصرف کنید زیرا سمی است. مقدار مصرف ۲ گرم در ۲۰۰ سی‌سی آب می‌باشد.
• برای درمان درد مفاصل ریشه چوبک را سوزانده، خاکسترش را با سرکه مخلوط کرده و در محل درد بمالید.
• پاشیدن گرد چوبک بر روی زخم ها نافع می‌باشد.
• برای درمان درد سیاتیک چوبک را با سرکه مخلوط کرده و به صورت ضماد در محل درد بگذارید.
• برای درمان نقرس و اسید اوریک از جوشانده چوبک استفاده کنید.
• برای درمان سوزاک یک گرم چوبک در ۱۰۰ سی‌سی آب جوشانده و میل شود.
• برای تقویت نیروی جنسی ریشه چوبک را در دست بگیرید.
• برای درمان طاسی چوبک را در آب‌جوش حل کرده و سر را شستشو دهید.
• کسانی که می‌خواهند لاغر شوند از دمکرده چوبک استفاده کنند یک گرم در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل شود.
• برای تسکین خارش‌های بدن ۵ گرم چوبک را در ۲۰۰ سی‌سی آب جوشانده محلول آن را روی پوست بدن بمالید.
• خانم‌های حامله از چوبک استفاده نکنند حتی استنشاق هم نکنند.
• برای درمان آنژین ۳ گرم چوبک در ۲۰۰ سی‌سی آب‌جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم‌کرده و صاف نموده و ۳ بار غرغره کنید باعث از بین رفتن گلودرد و ورم لوزه‌ها می‌گردد.
• برای آرام‌ کردن‌ سرفه از یک گرم چوبک را در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل شود.
• برای شستشوی زرد زخم می‌توان از دم‌کرده چوبک استفاده کرد ۲ گرم در ۱۰۰ سی‌سی آب نیم ساعت دم‌کرده و زخم را بشوئید.
• مالیدن چوبک در محل نیش زنبور و حشرات باعث تسکین درد می‌گردد و همچنین پادزهر هم می‌باشد.
• جهت درمان یرقان ۵ گرم چوبک را در یک لیتر آب دمکرده روزی سه فنجان به مدت یک هفته بنوشند.
• برای درمان بحران‌های کبدی یک گرم چوبک یا ۲ گرم چوبک در۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۱۰ دقیقه دم‌کرده صاف نموده با عسل شیرین کنید قبل از غذا میل شود.

عوارض جانبی، موارد احتیاطی و منع مصرف گیاه چوبک:

• چوبک دارای ماده سمی ساپونین است و لذا زیاده‌روی در مصرف آن و مصرف بدون نظر پزشک متخصص توصیه نمی‌شود و به هیچ وجه نباید مقادیر بالای ۲۰ گرم آن را مصرف کرد.
• در برخی افراد خوردن چوبک می‌تواند موجب خارش مثانه شود.
• مداومت در مصرف گیاه چوبک ، دندان‌ها را فاسد می‌کند.
• با توجه به قاعده آور بودن گیاه چوبک ، مصرف آن در دوران بادراری ممنوع است و خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. از این رو مصرف این گیاه و حتی بو کردن و استنشاق آن به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.

سخن پایانی: همان طور که گفته شد گیاه چوبک از گیاهان بومی مناطق مرکزی و بیابانی کشورمان است و بسیاری از مردم محلی این مناطق، از خواص گیاه چوبک در موارد مختلف مانند به دست آوردن کلیاب، علوفه دام و تولید زغال استفاده می‌کنند. خاکستر چوبک در تهیه سود سوزآور، صنعت ساخت صابون، صنعت شیشه سازی، کاغذ سازی، رنگرزی، ساخت کاشی و سرامیک، سفالگری، پالایش نفت و عکاسی کاربرد دارد. همچنین از این گیاه به عنوان تثبیت کننده رنگ و ماده اولیه در تهیه دارو‌های شیمیایی استفاده می‌شود، جالب است بدانید اگر خاکستر گیاه چوبک را با پیه حیوانی مخلوط کنید، صابونی طبیعی خواهید داشت.