گشنیز خشک

توضیحات

نام علمی: Coriandrum sativum

نام فرانسوی: Coriandre

نام انگلیسی: Coriander

نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، گشنیز، گشنیز مزروع، کُزبُره، گشنیج و جَلجَلان نامیده شده است.

تیره گیاه: جعفری Umbelliferae

نوع گیاه: بوته

مشخصات ظاهری: گیاهی است علفی و یک ساله به ارتفاع تقریبی ۶ سانتی‌متر، ساقه‌های آن راست، شفاف و نرم و برگ‌های آن سبز روشن، متناوب، نرم، معطر، درخشان و دندانه‌دار پنجه‌ای هستند. در انتهای ساقه و انشعابات، گل‌دهنده، گلبرگ‌ها سفید در بعضی موارد صورتی، گلبرگ‌های بیرونی بزرگ‌تر و دارای دولوب عمیق می‌باشند. میوه‌اش (تخم گشنیز) مرکب از دو مریکارپ، مدور، قهوه‌ای مایل به زرد کم‌رنگ و گاهی موارد صورتی می‌باشد که با میوه سایر گیاهان دارویی این تیره شباهتی ندارد.

رویش جغرافیایی: در جنوب اروپا، آسیا و مناطق مدیترانه‌ای و در ایران در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمانشاه و بوشهر انتشار دارد. در ضمن به صورت پرورشی نیز در اغلب کشورها کاشته می‌شود.

طبیعت: از نظر حکمای طب سنتی، صاحب‌نظران و کارشناسان گیاهان دارویی، عده‌‌ای طبیعت آن را سرد و خشک، عده‌ای خشکی آن را کمی گرم و عده‌ای دیگر نیز تمام قسمت‌های گیاه را گرم می‌دانند. در ضمن طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت تخم گشنیز سرد و خشک می‌باشد.

بخش مورد استفاده: ساقه، برگ و تخم

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: کوریاندرول، اکسالیک اسید، کلسیم، ویتامین‌های C و A، روغن‌های چرب، یالینالول، ژرانیول، پی نن، فلاندرن، دی پنتن، ترپینن، سیمن، بورنئول، تانن، مالیک اسید، کلرایدها، فسفات آهک و غیره در آن مشخص شده است.

نحوه مصرف: به طور معمول ساقه و برگ گیاه را به صورت خام یا پخته استفاده می‌کنند. در طب سنتی، خشک‌شده ساقه، برگ و تخم گشنیز به صورت دم‌کرده یا جوشانده کاربرد دارد و برای درمان بیماری‌ها، نحوه و مقدار مصرف آن‌ها را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی: تسریع‌کننده در بیرون ریختن دانه‌های آبله و سرخک، مسکن و آرام‌بخش، خواب‌آور، نشاط‌آور، ضد تب، خوشبوکننده، محرک و تقویت‌کننده معده، تنظیم‌کننده عادت ماهیانه، دفع‌کننده کرم‌های معده و روده، ضد باکتری، ضدعفونی‌کننده، معرق، بادشکن، اشتهاآور، تقویت‌کننده لثه‌ها، صفرابر و تقویت‌کننده مغز می‌باشد. در ضمن برای نفخ معده، اسهال، زکام، جوش‌های داخل دهان، سرفه‌ها، تنگی نفس، تهوع، تشنگی، خارش‌های پوستی، بیماری‌های عفونی، تب‌های روده‌ای، التهاب معده، خونریزی لثه و درد سینه نیز مفید است.

تذکر: زیاده‌روی در مصرف گشنیز باعث نوعی مستی توأم با خستگی شده و در مواردی شخص به خوابی عمیق فرو می‌رود و در ضمن، ایجاد گنگی و بی‌حسی، ضعف و بی‌حالی، ضعف دید چشم، ضعف نیروی جنسی و اختلال در عادت ماهیانه می‌نماید. همچنین زیاده‌روی در مصرف اسانس گشنیز مرگ‌آور می‌باشد.

منابع و مآخذ:

• گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
• معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
• شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
• مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
• شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
• خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
• از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
• آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
• اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
• گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
• سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
• اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
• فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
• گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
• خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
• فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
• طب الصمصام (صانعی، صمصام)
• گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
• دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
• گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
• گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)