ریشه شیرین بیان

توضیحات

 

 

شیرین‌بیان گونه‌های مختلفی دارد که چند گونه از آن‌ها در ایران می‌رویند و همه آن‌ها نیز خواص درمانی دارند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه شیرین‌بیان که نسبت به دیگر گونه‌ها مرغوب‌تر و در طب سنتی کاربرد دارد اشاره شده است.

نام علمی: Glycyrrhiza glabra

نام فرانسوی: Reglisse

نام انگلیسی: Licorice

نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، شیرین‌بیان، مَهک، میجو، شجرهالسوس (ریشه‌ی شیرین‌بیان) نامیده شده است.

تیره گیاه: پروانه‌واران Leguminosae

نوع گیاه: بوته

مشخصات ظاهری: گیاهی است خودرو و چندساله با ساقه‌های هوایی و دراز به ارتفاع حدود یک متر، گاهی موارد بیشتر، برگ‌های آن شانه‌ای مرکب با یک برگچه انتهایی، برگچه‌ها بیضی‌شکل، سبزرنگ غبارآلود و کناره برگچه‌ها صاف است. گل‌های آن خوشه‌ای و به رنگ‌های آبی، بنفش، سفید، زرد یا ارغوانی می‌باشند. میوه‌اش نیام یا به شکل غلاف و داخل آن ۵ تا ۶ دانه به رنگ قهوه‌ای یا قهوه‌ای روشن وجود دارد. ریشه گیاه دراز، چوبی شکل و در عمق زمین فرو می‌رود، پوست ریشه قهوه‌ای تیره یا سیاه و مغز ریشه شیرین‌بیان زردرنگ، شیرین و گاهی تلخ می‌باشد. مغز ریشه شیرین‌بیان خواص درمانی داشته و بیشتر در صنایع دارویی کاربرد دارد.

رویش جغرافیایی: در اغلب مناطق معتدل کشورها خصوصاً در ایران در نواحی استان‌های شمالی، غرب و جنوب کشور در اغلب اراضی زراعتی انتشار دارد. ریشه‌ی شیرین‌بیان یکی از اقلام گیاهان دارویی صادراتی می‌باشد.

طبیعت ریشه: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن معتدل می‌باشد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ریشه‌ی شیرین‌بیان: گلیسریزین، اسیدهای گلیسرتینیک، گلیسیریزیک، ایزولیکیریتین، گلیکوزید آنتوک سانتین، لیکیریتی ژنین چالکون، ساپونین، اسانس، گلوکز، ساکارز، گلیسریدین، فلاونوئید، آسپاراژین، رزین و روغن‌های فرار در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده: مغز ریشه (شیرین‌بیان).

نحوه مصرف: معمولاً شیرین‌بیان را به صورت دم‌کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها، نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند. در ضمن ریشه‌ی شیرین‌بیان در صنایع داروسازی و دیگر صنایع نیز کاربرد گسترده‌ای دارد.

خواص درمانی: متعادل‌کننده غلظت خون، برطرف‌کننده تحریکات اسیدی و التهاب معده (گاستریت)، تقویت‌کننده اعصاب بینایی چشم، خلط‌آور، نرم‌کننده سینه و رفع‌کننده خشونت حلق و سینه، مقوی نیروی جنسی، برطرف‌کننده یبوست، افزاینده ترشحات ادراری و ترشحات عادت ماهیانه، ضد نفخ و اسپاسم گوارشی، مسکن انواع سردردها، ضد یرقان، مفید برای انزال زودرس، ضد برونشیت، مسکن سرفه‌های عصبی، رفع‌کننده جراحات گلو، مفید برای ناراحتی‌های پوستی، تحلیل‌برنده ورم پروستات، مفید برای تصلب شرایین، رفع‌کننده اسید اوریک، شست‌وشودهنده زخم‌های سطحی، افزاینده فشار خون، اشتهاآور، تحلیل‌برنده ورم گلو، رفع‌کننده سوءهاضمه، مقوی کبد و طحال، ضد قولنج، خنثی‌کننده سموم کبد، تقویت‌کننده غدد فوق کلیوی، جلوگیری‌کننده از پیری زودرس و ضد افسردگی می‌باشد. در ضمن برای زخم غیر باز معده، زخم اثنی‌عشر و زخم روده، سرطان معده، سوزش مجاری ادراری، امراض عصبی، تب‌های کهنه، زخم دهان، تنگی نفس، حساسیت‌ها و ورم روده‌ها نیز مفید است. در استعمال خارجی، جوشانده ریشه‌ی شیرین‌بیان به صورت کمپرس برای درمان زخم‌ها مفید بوده و برای رفع التهاب دهان و زبان مؤثر می‌باشد. ضماد ریشه‌ی شیرین‌بیان برای جلوگیری از ریزش مو نافع است. ضماد برگ تازه شیرین‌بیان از بین‌برنده بوی زیر بغل و لای انگشتان پاها می‌باشد.

نکته: ریشه‌ی شیرین‌بیان پنجاه برابر از قند شیرین‌تر و پس از جینسینگ، مهم‌ترین و پرخاصیت‌ترین داروی گیاهی است.

تذکر: مصرف شیرین‌بیان برای خانم‌های باردار و برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل، اختلالات قلبی عروقی و فشار خون بالا مضر است. زیاده‌روی در مصرف شیرین‌بیان برای طحال و کلیه مضر بوده و سبب آب آوردن مچ پا، افزایش فشار خون، ایجاد بیماری‌های قلبی، گلوکومای چشم، افزایش قند خون، ایجاد خواب‌آلودگی و بند آمدن ادرار می‌شود.

منابع و مآخذ:

• گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
• معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
• شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
• مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
• شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
• خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
• از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
• آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
• اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
• گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
• سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
• اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
• فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
• گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
• خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
• فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
• طب الصمصام (صانعی، صمصام)
• گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
• دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
• گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
• گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)