شیرخشت یکی دیگر از انواع مان‌ها است که از گونه‌های مختلف درختان و گیاهان که مان تولید می‌کنند، به دست می‌آید. نوع تجارتی و مرغوب شیرخشت از درخت زبان گنجشک گرفته می‌شود.
نام علمی گیاه: Fraxinus ornus
نام فرانسوی درخت: Ornier
نام انگلیسی درخت: Flowering ash
نام‌های دیگر درخت آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، زبان گنجشک، لسان العصفور المزهره و دیش عنوان شده است.
نام فرانسوی شیرخشت: Manne purgative
نام انگلیسی شیرخشت: Purgative manna
نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، شیرخشت، شیر خاشاک و گپ شیر عنوان شده است.
تیره گیاه: زیتون Oleaceae
نوع گیاه: درخت
مشخصات ظاهری درخت: درختی است به ارتفاع حدود ۵ متر، با برگ‌های متقابل، شانه‌ای مرکب و دارای ۷ تا ۱۵ برگچه بیضی‌شکل با دندانه‌های ریز و کمی نوک‌دار. در انتهای شاخه‌ها، گل‌دهنده است و گل‌های آن مجتمع به صورت خوشه‌ای با گلبرگ‌های سفید می‌باشند. میوه‌اش دراز، باریک، بال‌دار و شبیه زبان گنجشک است و محتوی یک دانه می‌باشد.
مشخصات ظاهری شیرخشت: در اثر نیش زدن حشره‌ای به نام Cicata orni L. به شاخه‌های درخت زبان گنجشک یا ایجاد شکافی عرضی یا عمقی با چاقو و تبر به قسمت‌های پایین‌تنه و ساقه‌های درخت، شیرخشت با کیفیت تجاری و مرغوب به خارج درخت ترشح می‌شود. رنگ آن سفید مایل به زرد یا قهوه‌ای و به صورت دانه‌های نخود متبلور است. بوی آن نامطبوع و کمی تهوع‌آور بوده و طعم آن ابتدا شیرین و مطبوع است و در دهان خوب حل شده و ایجاد برودت یا سردی مخصوص می‌کند. قیمت این نوع شیرخشت (مان) نسبت به دیگر مان‌ها بیشتر است. شیرخشت به‌دست‌آمده از درخت زبان گنجشک در حدود ۹۰ درصد شیرخشت مصرفی در جهان می‌باشد و از نظر شکل ظاهری به صورت اشکی متبلور، سوراخ‌دار، تخته‌ای یا تکه‌ای عرضه می‌شود.
طبیعت: از نظر طبیعت شیرخشت، بین حکمای طب سنتی و کارشناسان گیاهان دارویی اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای طبیعت آن را سرد و معتدل دانسته و عده‌ای دیگر طبیعت آن را کمی گرم و از نظر رطوبت، معتدل می‌دانند.
رویش جغرافیایی: درخت زبان گنجشک که مولد شیرخشت نوع مرغوب می‌باشد، در مناطق مدیترانه‌ای، اغلب مناطق ایتالیا و سیسیل انتشار دارد. در ضمن این درخت در بعضی از مناطق ایران نیز به صورت پرورشی کاشته می‌شود.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: در شیرخشت ترشح‌شده از درختان زبان گنجشک گل و معمولی، گلیکوزید و گلوکوز، دکستروز، ساکارز، مانیت و مقدار کمی ماده چرب، مانیتول، سیکورین، اسکولین، صمغ، تانن و اسانس تشخیص داده شده است.
نحوه مصرف: رایج‌ترین نحوه مصرف شیرخشت، حل کردن آن در آب گرم می‌باشد.
خواص درمانی: نرم‌کننده سینه، خلط‌آور، مسهل صفرا و اخلاط، مقوی کبد، تصفیه‌کننده خون، برطرف‌کننده خشونت سینه و حلق، ضد تب، رفع‌کننده زردی نوزادان در بدو تولد، تقویت‌کننده احشاء داخل شکم، نرم‌کننده، مغذی، از بین‌برنده خشونت شش‌ها و کاهنده حرارت معده، قلب و کبد می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های دستگاه تنفسی، معده و روده‌ها، برونشیت، سرفه، عطش و برخی از ناراحتی‌های کودکان بخصوص یبوست نیز مفید است. مصرف شیرخشت هیچ‌گونه ضرری ندارد، حتی خانم‌های باردار، مادران شیرده و کودکان نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.
روش استفاده شیر خشت برای درمان زردی نوزاد: حدود یک نخود شیرخشت و نصف قاشق چایخوری ترنجبین را در نصف استکان آب جوش حل کرده با پارچه نخی صاف کنید و به تدریج به نوزاد بخورانید. در صورت ضرورت می توانید این دارو را تا روزی ۳-۲ بار آماده و مصرف کنید. مصرف شیرخشت به تنهایی برای درمان زردی توصیه شده است؛ اما مصرف این دارو همراه با ترنجبین، اثربخشی بیشتری دارد. جهت استفاده از شیرخشت در درمان زردی نوزادان همواره بایستی جانب احتیاط را رعایت نمود و زیر نظر پزشک یا متخصصان طب سنتی از آن استفاده نمایید.
منابع و مآخذ:
- گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
- معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
- شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
- مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
- شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
- خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
- از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
- آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
- اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
- گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
- سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
- اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
- فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
- گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
- خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
- فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
- طب الصمصام (صانعی، صمصام)
- گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
- دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
- گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
- گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.