گاودانه یا کرسنه گیاهی از خانواده بقولات و ماشکها است. گاودانه یکی از قدیمی‌ترین دانه‌های مورد استفاده بشر است که منطقه اصلی آنرا مدیترانه می‌دانند. در گذشته گیاه گاودانه به منظور تأمین غذای دام کشت می‌گردیده‌است ولی امروزه می‌توان آنرا می‌توان از جمله گیاهان فراموش شده بشمار آورد. این گیاه کشت و کار آسانی دارد و می‌تواند در خاک‌های قلیایی و کم عمق به راحتی رشد کند. کشت این گیاه از سالهای قبل در غرب و شمال غرب ایران انجام می‌شده و از لحاظ بومشناسی سازگاری با خشکسالی و پراکنش نامطلوب باران دارد و در تناوب با گندم توصیه می‌گردد.
[bg_collapse view=”link” color=”#2296f3″ icon=”eye” expand_text=” نمایش بیشتر” collapse_text=” نمایش کمتر” ]
این گیاه دارای اسامی متنوعی است. در فرهنگ دهخدا آمده کرسنه گیاهی است که به دانه‌اش گاودانه گویند. در افغانستان به آن مشنگ گویند و در آذربایجان به آن کوروشنه گویند. در کردی به آن کرزن و در ترکیه به آن بورچاک گویند. در اسپانیایی یرو و یونانی رووی و بالاخره در انگلیسی به bitter vetch معروف است.
مصرف به وسیله انسان: گاودانه دارای مزه تلخی است؛ و در صورتی که بخواهد بر ای انسان استفاده شود باید مزه تلخ آن با استفاده از فرآوری با روش‌ها خاص از بین برود. معمولاً در برخی از جوامع فقیر و در قحطی از گاودانه به منظور تغذیه انسان استفاده می‌شود. البته با توجه به برخی از گزارش‌ها گاودانه می‌تواند مصرف دارویی نیز داشته باشد. در ایران این دانه را پس از فراوری و پخت طولانی به صورت غذایی هلیم مانند به رنگ قهوه ای در آورده که به ان سنگک خوراک یا هلیم سنگک می‌گویند و جزئ صبحانه‌هایشان محسوب می‌شود. ابن سینا در جلد دوم کتاب قانون در طب میفرماید : هر نخودی به ویژه نخود گاودانه ای رنگ و سیاه گرفتگی های کبد و طحال را می گشاید.
طبیعت آن گرم و خشک است.
خواص درمانی
- بازکننده و زداینده‌ی خلط بیمار از بدن است.
- محلول آن برای از بین بردن لک‌های صورت و بدن، کک و مک و جوش‌های جوانی موثر است.
- رنگ چهره را باز می‌کند و باعث زیبایی می‌شود.
- اگر آب پز آن را بر ترک‌های ناشی از سرما بمالند، خارش را از بین می‌برد و ترک را خوب می‌کند.
- ورم و جوش‌ها را به خصوص ورم‌های سفت شده‌ی سینه را نرم می‌کند.
- اگر با عسل ترکیب شود، زخم‌ها را پاک می‌کند و برای درمان سعفه (کچلی ) مفید است.
- خونریزی‌های شدید را متوقف می‌کند.
- مسهل و مصرف زیاد آن ادرارآور است.
- اگر آن را در سرکه و آب انگور کهنه ریزند، پیچ روده را تسکین می‌دهد.
- در ترکیب با آب انگور کهنه، پادزهر نیش مار و گزیده‌ی سگ هار است.
- پخته‌ی آن با عسل برای رفع سرفه‌ی مرطوب و پاک‌سازی ریه و تنگی نفس مفید است.
- در ترکیب با داروهای مناسب، لثه و دندان را استحکام می‌بخشد.
- حالت تهوع و استفراغ را تسکین می‌دهد.
- ناراحتی‌های کلیوی، یرقان و دردهای طحال را از بین می‌برد.
- التیام‌دهنده‌ی شکستگی و کوفتگی اعضای بدن است.
مضرات: مصرف زیاد آن موجب اسهال خونی می‌شود که مصلح آن گلاب و گل ارمنی است.
مصرف در جیره دام: قابلیت هضم گاودانه ۸۸ درصد است و دارای ۲۳ درصد پروتیین است و در می‌توان از آن به عنوان منبع پروتئینی در جیره غذایی دام استفاده شود. گزارش شده‌است در کشور مراکش برخی از دامداران ۳۳ الی ۶۶ درصد کنستانتره مورد استفاده در جیره گاوهای پرواری را از گاودانه استفاده می‌نماید و در گاوهای شیری دو الی ۴ کیلوگرم گاودانه به ازای هر راس گاو برای افزایش شیر استفاده می‌گردد.
بررسی کاربردهای گاودانه در به زراعی: معمولاً کشت مخلوط گیاهان خانواده‌های غلات با بقولات دارای برتری است. علت این برتری بالا بودن شاخص کلروفیل و در نتیجه آن افزایش فعالیت‌های فتوسنتزی گیاه می‌باشد. به عنوان مثال نتایج برخی بررسی‌ها نشان داده‌است که کلروفیل برگ گاودانه در کشت خالص به‌طور قابل توجهی کمتر از کشت‌های مخلوط بوده. همچنین به نظر می‌رسد این گیاه علاوه بر کشت مخلوط در صورتی که به صورت کشت مخلوط استفاده شود دارای اثرات مفیدی بر روی خاک و کشاورزی‌های بعدی خواهد بود.
[/bg_collapse]
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.