اسفرزه گونههای مختلفی دارد که تمامی آنها خواص دارویی دارند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها که نسبت به دیگر گونهها معروفتر میباشد، اشاره شده است.
نام علمی: Plantago psyllium
نام فرانسوی: Psylle
نام انگلیسی: Fleaseed
نامهای دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، اسپرزه، حشیشه البراغیث، برزقطوناء، قطونا، تخم کک، اسپغول و شکمپاره نامیده شده است.
تیره گیاه: بارهنگ Plantaginaceae
نوع گیاه: بوته
مشخصات ظاهری: گیاهی است علفی و یکساله با ساقهای به ارتفاع حدود ۵۰ سانتیمتر و برگهای آن باریک، دراز، نوکدار، مجتمع و به وضع متقابل بر روی ساقه قرار دارند. در قسمتهای انتهایی ساقه، گلدهنده، گلهای آن خوشهای، مدور و رنگ گلها سفید، سرخ و قرمز تیره میباشد. میوهاش پوشینه، شکوفا، دو خانهای و محتوی معمولاً یک دانه کوچک، لغزنده و به رنگ قهوهای در هر خانه است.
طبیعت دانه: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن سرد و تر است.
رویش جغرافیایی: در اغلب نواحی اروپا، آسیا و آفریقا انتشار دارد و در ایران نیز در منطقه وسیعی از نواحی شمال انتشار پیدا کرده است.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در اسفرزه: گلوکوزیدی به نام اوکوبین، نوعی هیدرات کربن صمغ دار به نام گزیلین، لعاب و غیره در آن مشخص شده است.
بخش مورد استفاده: دانه (اسفرزه)
نحوه مصرف: معمولاً دانه را به صورت خیسانده در آب استفاده میکنند و در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی، دارویی و نوشیدنی نیز کاربرد دارد.
خواص درمانی: تصفیهکننده خون، خارجکننده سنگ کیسه صفرا، خنککننده و ضد التهاب مثانه، رفعکننده یبوستهای صفراوی و مزمن، برطرفکننده ناراحتیهای روده، ضد اسهالهای ساده، مفید برای تکرر ادرار، ضد تبهای گرم، آرامکننده، ضد تب و لرز و برطرفکننده تشنگی میباشد. در ضمن برای خشونت سینه، خونریزی ریه، نزلههای مزمن، دیسانتری (اسهال خونی)، زخم اثنیعشر، مننژیت و خارش بدن نیز مفید است.
توجه: اسفرزه تا زمانی که سالم خیسانده شود خواص دارویی دارد. اسفرزه را نباید آسیاب یا نیمکوب کرد زیرا سمی و کشنده میشود. در صنایع دارویی، اسفرزه را به صورت آسیاب شده استفاده میکنند، ولی با اضافه کردن مواد و ترکیبات شیمیایی مجاز، سمی بودن آن را خنثی میکنند.
تذکر: استفاده از آن برای خانمهای بارداری که دچار یبوست هستند، کودکان زیر دو سال و بیماران قندی ممنوع است.
منابع و مآخذ:
- گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
- معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
- شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولیالله)
- مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
- شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
- خوردنیهای شفابخش و مضرات آنها (نعیمی، محمدحسن)
- از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
- آلوئهورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
- اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
- گیاهان معجزهگر (دکتر خوشبین، سهراب)
- سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
- اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
- فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجتالله)
- گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
- خواص طبیعی میوهها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلانآبادی، سعید / دکتر اصلانآبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسینپناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضیزاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
- فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمینیا، مصطفی)
- طب الصمصام (صانعی، صمصام)
- گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
- دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
- گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
- گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آنها (استاد خسروی، سید مهدی)
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.