گزنه گونههای مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها با نام گزنهی معمولی یا گزنهی درشت اشاره شده است.
نام علمی: Urtica diocia
نام فرانسوی: Grande Ortie
نام انگلیسی: Large nettle
نامهای دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، گزنه معمولی، گزنه دوپایه، قُرَیص، گزنه کبیر و اَنجُرَه کبیر نامیده شده است.
تیره گیاه: گزنه Urticaceae
نوع گیاه: بوته
مشخصات ظاهری: گیاهی است علفی، چندساله و دوپایه به ارتفاع حدود ۵ سانتیمتر، گاهی موارد بیشتر، با ساقههای راست، چهارگوش و پوشیده از تار و پرزهای گزندهی چسبناک، برگهای آن متقابل، بیضوی، پهن، نوکتیز و دندانهدار و گلهای آن به رنگ سبز روشن یا کمی زرد و واقع بر روی دوپایهی جداگانه میباشند. ریشهی گیاه خزنده و ریزومدار است که از آن ساقههای هوایی و گیاهان زیاد و تازهای به وجود میآید. تخم آن نیز کمی پهن، نرم، براق، تیرهرنگ و به ابعاد تخم کتان میباشد.
رویش جغرافیایی: در اغلب کشورها و در ایران بیشتر در سراسر نواحی استانهای شمالی، آذربایجان شرقی و غربی، کرمانشاه، همدان، کردستان و خراسان رضوی انتشار دارد.
طبیعت: طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن گرم و خشک است.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گزنهی کبیر: مادهی لسیتین، کولین، گلوکوزید قرمز کننده پوست، موسیلاژ، تانن، اسید فرمیک، پروتئین، مواد معدنی، گوگرد، مادهی قرمز رنگ اورتی سین، کلروفیل، آهن، پتاسیم، هیستامین، لیکوپن و ویتامینهای A, B, C, K در آن تشخیص داده شده است.
بخش مورد استفاده: برگ. در ضمن قسمتهای دیگر گیاه نیز خواص دارویی دارند.
نحوه مصرف: معمولاً برگها را به صورت دمکرده، جوشانده و یا ضماد استفاده میکنند و در طب سنتی برای درمان بیماریها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز میکند. از برگهای سبز و جوان گزنه در سوپ و سالاد استفاده میشود.
خواص درمانی برگ: تقویتکننده دستگاه هاضمه، بندآورنده خونریزی، بازکننده قاعدگی، دفعکننده خون ادرار، شیرافزا، صفرابر، تقویتکننده حرکات دودیشکل روده، خلطآور، ادرارآور، کاهنده قند خون، تقویتکننده نیروی جنسی و آمادهساز رحم برای پذیرش اسپرم، تصفیهکننده خون، ضد آلرژی، ضد انگل، تقویتکننده دستگاه ادراری، خارجکننده اخلاط روده و کاهنده غلظت خون میباشد. در ضمن برای ناراحتیهای پوستی خصوصاً اگزماهای مزمن و اگزماهای ناشی از داء الصدف، نزله، بیماریهای جلدی، عفونت مثانه، دردهای روماتیسمی، نقرس، آرتریت، آرتروز، درد سیاتیک، کهیر، فشار خون بالا، گرفتگیهای کبدی، بواسیر، کمخونی، ناراحتیهای کلیه و رشد موها نیز مفید است. در استعمال خارجی، لهشده برگ گزنه یا جوشانده آن، التیامبخش زخمها و اولسرهای چرکین میباشد و جوشاندهی آن به صورت غرغره برای ورم لوزه، آفت دهان و التهاب لثه مؤثر است.
تذکر: استفاده از گزنه برای خانمهای باردار و مادران شیرده، کودکان کمتر از دو سال و اشخاصی که از داروهای مدر استفاده میکنند، ممنوع است.
توصیه: جوشانده گزنه و شیرینبیان بهترین دارو برای خارج کردن سنگ از مثانه میباشد.
منابع و مآخذ:
- گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
- معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
- شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولیالله)
- مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
- شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
- خوردنیهای شفابخش و مضرات آنها (نعیمی، محمدحسن)
- از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
- آلوئهورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
- اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
- گیاهان معجزهگر (دکتر خوشبین، سهراب)
- سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
- اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
- فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجتالله)
- گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
- خواص طبیعی میوهها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلانآبادی، سعید / دکتر اصلانآبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسینپناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضیزاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
- فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمینیا، مصطفی)
- طب الصمصام (صانعی، صمصام)
- گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
- دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
- گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
- گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آنها (استاد خسروی، سید مهدی)
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.