اسطوخدوس ایرانی

توضیحات

لاواندها گونه‌های مختلفی دارند که به صورت خودرو و پرورشی روییده و کاشته می‌شوند. بعضی از گونه‌ها زینتی می‌باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از لاواند که به اسطوخودوس معروف است اشاره گردیده است.

نام علمی: Lavandula stoechas

نام فرانسوی: Lavande stoechas

نام انگلیسی: French Lavender

نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی اسطوخودوس، آنس الارواح، ممسک الارواح، حافظ الارواح، ضرم، لاواند و تروم می‌باشد.

تیره گیاه: نعناع Labiatea

نوع گیاه: بوته

مشخصات ظاهری: گیاهی است چندساله، بوته‌ای شکل و پرپشت با ساقه‌های متعدد و چهارگوش به ارتفاع حدود ۶۰ سانتی‌متر و برگ‌های آن باریک، دراز، با لبه برگشته و هر دو سطح پهنک برگ پوشیده از کرک‌های سفید پنبه‌ای است. گل‌های آن با توجه به نوع گیاه، رنگ‌های گوناگونی داشته و گل‌های نوع ذکرشده ریز، به صورت سنبله‌ای فشرده، بیضوی دراز، چهار وجهی و تقریباً رنگ آن‌ها ارغوانی تیره یا بنفش تیره می‌باشد. میوه‌اش فندقه و پس از رسیدن بیضی شکل و قهوه‌ای شفاف می‌شود که محتوی تخم‌های بسیار ریز، کمی پهن و به رنگ زرد تیره مایل به سیاه است. در ضمن از تمام قسمت‌های گیاه، به خصوص سرشاخه‌های گل‌دار و برگ‌دار، بوی بسیار مطبوعی متصاعد می‌شود.

‏طبیعت اسطوخودوس: نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن گرم و خشک است.

‏رویش جغرافیایی: اغلب در کشورهای آسیایی، اروپایی و آفریقایی و در نواحی مدیترانه‌ای به صورت خودرو و پرورشی روییده و کاشته می‌شود. این گیاه در ایران نمی‌روید، ولی به صورت پرورشی و گلخانه‌ای کاشته می‌شود.

‏ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه: اسانسی شامل ستن، سینئول، دی‌فنکون، لینالول و یک الکل در گیاه تشخیص داده شده است.

‏بخش مورد استفاده: گل و سرشاخه‌های گیاه

‏نحوه مصرف: به‌طور معمول گل و سرشاخه‌های گیاه را به صورت دم‌کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها، نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

‏خواص درمانی: ضد افسردگی و تقویت‌کننده اعصاب، ضد تشنج، آرام‌بخش، ضد سرفه، نشاط‌آور، ضد حساسیت، برطرف‌کننده عفونت‌های دستگاه تنفسی، ضد سیاه‌سرفه، تقویت‌کننده بدن، ضد تب، مسکن سردردهای یک‌طرفه، ضد سرگیجه، برطرف‌کننده خستگی‌های روحی، ضد یرقان، کاهنده قند خون، ضد فراموشی، صفرابر، بازکننده قاعدگی، بادشکن، محرک کبد و التیام‌بخش زخم‌های دهان می‌باشد. در ضمن برای وسواس، جنون، گلودرد، گریپ، آسم، زکام، تپش قلب، آلزایمر و روماتیسم نیز مفید است.

خواص روغن اسطوخودوس: مقوی اعصاب، ضد دردهای عصبی، ضد روماتیسم، ضد آرتروز و سیاتیک و آرام‌بخش است.

منابع و مآخذ:

• گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
• معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
• شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولی‌الله)
• مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
• شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
• خوردنی‌های شفابخش و مضرات آن‌ها (نعیمی، محمدحسن)
• از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
• آلوئه‌ورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
• اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
• گیاهان معجزه‌گر (دکتر خوش‌بین، سهراب)
• سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
• اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
• فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجت‌الله)
• گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
• خواص طبیعی میوه‌ها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلان‌آبادی، سعید / دکتر اصلان‌آبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسین‌پناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضی‌زاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
• فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمی‌نیا، مصطفی)
• طب الصمصام (صانعی، صمصام)
• گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
• دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
• گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
• گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آن‌ها (استاد خسروی، سید مهدی)